استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
چکیده
بر اساس رهیافت های چندعلیتی تحول انقلابی در کشورها حاصل عوامل مختلف بوده است. یکی از عوامل تاثیر گذار در شکل گیری انقلاب اسلامی ایران ، فرم و ماهیت ساختار قدرت می باشد. از این رو در نوشته حاضر تلاش می شود تا با توصیف وتببین ساختار قدرت در آستانه انقلاب اسلامی ، چگونگی شکل گیری ساخت قدرت در این دوره و تاثیر آن در بوجود آمدن انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار بگیرد. بنابراین با برداشت از نظریات هانتینگتون که انقلاب را ناشی از فقدان نهاد سیاسی توسعه یافته و وجود گروه های سیاسی مشرکت جوی سیاسی می داند ،بر این نکته تاکید داشته ایم که محمد رضا شاه پس از بازگشت به قدرت پس از کودتای 28 مرداد1332 بر آن شد تا به یگانه مرجع قدرت سیاسی تبدیل شود. بدنبال این خواست و اراده او ساختاری متمرکز و شخص محور متکی بر ارتش و نیروهای اطلاعاتی، دیوانسالاری، احزاب و درآمد نفت ، شکل گرفت و راه هرگونه مشارکت برای گروه های سیاسی که خواهان حضور در عرصه سیاسی بودند را بست و مخالفان خود را به سوی یک اعتراض انقلابی سوق داد. چه اینکه پیامد این ساختار متصلب ، بوجود آمدن و گسترش شکاف بین ساختار سیاسی و نیروهای اجتماعی بود. در سایه بروز این شکاف ، نیروهای اجتماعی اعم از نیروهای اجتماعی سنتی و نیروهای اجتماعی مدرن ، شکاف بوجود آمده و انسداد سیاسی نظام سیاسی حاکم را ناشی از استبداد شخص محور مورد حمایت آمریکا دانسته و بر علیه قدرت شخص محور مورد حمایت آمریکا اقدام کردند.
ازغندی علي رضا (1385ش)، تاريخ التطورات السياسية والاجتماعية في إيران، طهران: دارسمت للنشر.
أمجد، محمد (1380ش)، إيران من الدكتاتورية الملكية إلى الثيوقراطية، ترجمة حسين مفتخري، طهران: دار باز للنشر.
جعفری، کرم (1393ش)، التطورات السياسية في إيران المعاصرة؛ الأسس والمسارات، طهران: دار نشر نخبکان.
حسین، بشیریة (1374ش)، الثورة والتعبئة السياسية، طهران: دار نشر جامعة طهران.
رواسانی، شابور (1388ش)، الدولة والحكومة في إيران، طهران: دار أمیرکبیر للنشر.
عیوضي، محمد رحیم (1387ش)، الثورة الإسلامية وخلفياتها وجذورها، طهران: دارالمعارف للنشر.
غازیورسکی، مارك ج.(1371ش)، السياسة الخارجية الأمريكية والشاه، ترجمة فريدون فاطمي، طهران: دار مركز للنشر.
کاتم، ريتشار (1385)، الوطنیة في إيران، ترجمة أحمد تدين، طهران: دار کویر للنشر.
کاتوزیان، محمد علي (1374ش)، الإقتصاد السياسي في إيران، ترجمة محمد رضا نفيسي وکامبيز عزيزي، طهران: دار مركز للنشر.
کاتوزیان، محمد علی (1385ش)، الإختلاف بين الدولة والشعب، ترجمة علي رضا طيب، طهران: دار ني للنشر.
کاتوزیان، محمدعلی(1384ش)، الحكومة والمجتمع في إيران، نهایة حکم السلالة القاجارية ووصول النظام البهلوي إلی سدة الحکم، ترجمة حسن أفشار، طهران: دار مركز للنشر.
مارش، دیفید و ستوکر، جيري (1384ش)، المنهج والنظرية في العلوم السياسية، ترجمة أمير محمد حاج يوسفي، طهران: معهد بحوث الدراسات الاستراتيجية.
مجموعة من الكُتاب (1384ش)، الثورة الإسلامية في إيران، طهران: دارالمعارف للنشر.
محمدي، منوتشهر (١٣٧٧ش)، تحليل الثورة الإسلامية، طهران: دار أمير كبير للنشر.
معين علمداري، جهانجير(1385ش)، أساليب ونظريات جديدة في السياسة، طهران: دار نشر جامعة طهران.
میلاني، محسن (1385ش)، اندلاع الثورة الإسلامية من عهد بهلوي إلى الجمهورية الإسلامية، ترجمة مجتبى عطارزاده، طهران: دار کام نو للنشر.
هنتنجتون، صامويل (1375ش)، التنظيم السیاسي في المجتمعات التي شهدت التغيير، ترجمة محسن ثلاثي، طهران: دار العلم للنشر.
یرفاند، أبراهاميان (1377ش)، إيران بين الثورتين، ترجمة كاظم فيروزمند و...، طهران: دار مرکز للنشر.
یرفاند، أبراهاميان (1396ش)، تاريخ إيران الحديثة، ترجمة محمد إبراهيم فتاحي، طهران: دار ني للنشر.
)