استادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران
چکیده
وقوع انقلاب اسلامی، گفتمان جدیدی را در برابر گفتمان‌های فکری- سیاسی حاکم بر حیات انسان مدرن رقم زد. گفتمان انقلاب اسلامی در چارچوب یک شبکه سه‌ضلعی منبعث از اندیشه اسلامی شکل گرفت. سه ضلع این شبکه عبارت است از: ضلع عمودی که ناظر بر رابطه فرد مسلمان با رهبران الهی است؛ضلع افقی که مبیّن رابطه میان افراد مسلمان در درون جامعه اسلامی است؛ و ضلع عمقی که ناظر بر رابطه انسان مسلمان با عمق تاریخی، تمدنی، اعتقادی و سیره اولیاء و اوصیاء است. در ایران قبل از انقلاب، جامعه در قالب این سه ضلع، به‌تدریج در مسیر تحوّل قرارگرفت. آنچه دو ضلع عمودی (رابطه مردم با رهبری) و افقی(روابط بین مسلمانان) را معنا می‌بخشید و حدود و ثغور آن را تعریف می‌کرد،ضلع عمقی و عمق تاریخی، تمدنی و اعتقادی بود. امام خمینی به‌عنوان رهبر حرکت اجتماعی – سیاسی مردم ایران با استعانت از رابطه عمقی (اندیشه شیعه و ولایت‌فقیه)، از یک‌سو،به تحکیم همدلی و اتحاد میان مردم پرداخت،و از سوی دیگر، جهت حرکت مردم را به سمت قیام علیه حکومت طاغوت،و ایمان به جهاد برای تأسیس نظام اسلامی هدایت نمود.این شبکه مبتنی بر اندیشه شیعی از دهه 1340 در بستر جامعه نضج گرفت و با بهره‌گیری از مفاهیم بنیادی تشیع، نظیر شهادت،عاشورا، مهدویت و ولایت، منجر به انقلاب اسلامی شد. با پیروزی انقلاب و تأسیس نظام جمهوری اسلامی، گفتمان انقلاب اسلامی به‌عنوان یک گفتمان در برابر گفتمان‌های سکولار در جهان مطرح شد و مورد توجه ملت‌های مسلمان قرار گرفت که انعکاس آن را در محور مقاومت می‌توان به‌روشنی مشاهده نمود.
)